اختلالات کبدی و بررسی‌های آزمایشگاهی آنها (قسمت1)
کبد، بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین اندام دستگاه گوارش است که شامل سیستم‌های زیر می‌باشد:
1- سیستم بیوشیمیایی هپاتوسیتی
2- سیستم کبدی صفراوی (هپاتوبیلیاری)
3- سیستم رتیکولواندوتلیال
عملکرد کبد
سیستم بیوشیمیایی هپاتوسیتی:
این مسیر، مسئول عمده فعالیت‌های متابولیکی بدن شامل سنتز پروتئین‌ها، متابولیسم هوازی و بیهوازی گلوکز و سایر قندها، سنتز و تجزیه گلیکوژن، متابولیسم اسیدهای آمینه و اسید نوکلئیک، تبدیل اسید آمینه و اسید دی‌کربوکسیلیک به یکدیگر از طریق ترانس‌آمینازها (آمینوترانسفرازها)، سنتز و متابولیسم لیپوپروتئین، متابولیسم گزنوبیوتیک، ذخیره آهن و ویتامین‌هایی از قبیل A، D و B12 و سنتز هورمون‌هایی از قبیل آنژیوتانسینوژن، فاکتور رشد شبه انسولین 1 (IGF-1) و تری یدو تیرونین (T3) می‌باشد. این سیستم همچنین محل کلیرانس اکثر هورمون‌ها از قبیل انسولین، هورمون پاراتیروئید (PTH)، استروژن و کورتیزول می‌باشد. کبد تنها محل متابولیسم امونیاک به اوره می‌باشد. کل آلبومین بدن و نیز تمامی فاکتورهای انعقادی بجز فاکتور فون‌ویلبراند که در مگاکاریوسیت‌ها و سلول‌های اندوتلیال ساخته می‌شود، همگی در کبد سنتز می‌شوند.
سیستم کبدی صفراوی (هپاتوبیلیاری):
این سیستم با متابولیسم بیلیروبین (شامل انتقال بیلیروبین به درون هپاتوسیتها، کنژوگه شدن آن با اسید گلوکورونیک و ترشح آن به درون مجاری صفراوی و سیستم کبدی- روده ای) در ارتباط است.
سیستم رتیکولواندوتلیال:
این سیستم شامل سلول‌های کوپفر (نوعی ماکروفاژ) می‌باشد که در دفاع علیه باکتری‌ها و برداشت کمپلکس‌های آنتی‌ژن- آنتی‌بادی از گردش خون نقش دارد. این سلول‌ها همچنین محل تجزیه هموگلوبین حاصل از گلبول‌های قرمز مرده هستند.
اعمال متابولیک کبد
آمونیاک (Ammonia)
آمونیاک به طور عمده از متابولیسم اسیدهای آمینه و اسیدهای نوکلئیک تشکیل می‌شود. مقداری آمونیاک نیز از طریق واکنش‌های متابولیکی (مانند اثر گلوتامیناز بر گلوتامین و تشکیل اسید گلوتامیک و آمونیاک)، توسط توبول‌های کلیوی تولید می‌شود. آمونیاک در کلیه‌ها به عنوان یک بافر کلیوی مهم به شمار می‌رود.
آمونیاک از طریق چرخه اوره در کبد به اوره که یک ترکیب غیر سمی است، تبدیل شده و دفع می‌گردد.
Location Abb. Enzyme Disorder Measurements
Mitochondria NAGS N-Acetylglutamate synthetase N-Acetylglutamate synthase deficiency +Ammonia
Mitochondria CPS1 Carbamoyl phosphate synthetase I Carbamoyl phosphate synthetase I deficiency +Ammonia
Mitochondria OTC Ornithine transcarbamylase Ornithine transcarbamylase deficiency +Ornithine, +Uracil, +Orotic acid
Cytosol ASS Argininosuccinic acid synthetase “AS deficiency” or citrullinemia +Citrulline
Cytosol ASL Argininosuccinase acid lyase “AL deficiency” or argininosuccinic aciduria (ASA) +Citrulline, +Argininosuccinic acid
Cytosol ARG Arginase “Arginase deficiency” or argininemia +Arginine
چنانچه هر گونه اختلالی در آنزیم‌های چرخه اوره رخ دهد، منجر به تجمع و افزایش سطح آمونیاک در گردش خون و مایع مغزی- نخاعی خواهد شد. آزمایش آمونیاک می‌تواند برای تعیین این که آیا نارسایی کبدی، مسئول ایجاد علائم گیجی، خواب آلودگی، کوما و یا لرزش دست‌ها در فرد می‌باشد و یا نه نیز درخواست شود. همچنین از این آزمایش ممکن است به منظور ارزیابی مفید بودن داروها و تاثیر درمان در بیماری های کبدی از قبیل سیروز نیز استفاده شود.
علت ایجاد سمیت بر سیستم عصبی مرکزی در هنگام افزایش آمونیاک خون، به واسطه کاهش غلظت گاماآمینوبوتیریک اسید (GABA) رخ می‌دهد. کاهش GABA که یک نروترانسمیتر مهم در CNS می‌باشد، از طریق واکنش با اسید گلوتامیک برای تشکیل گلوتامین می‌باشد که از طریق واکنش معکوس کاتالیز شده به وسیله گلوتامیناز صورت می‌گیرد. بنابراین، اسید گلوتامیک کاهش یافته و GABA نیز که از دکربوکسیلاسیون اسید گلوتامیک به دست می‌آید، مرتباً کاهش می‌یابد.
روش اندازه‌گیری: گلوتامات دهیدروژناز، واکنش آمونیاک با آلفاکتوگلوتارات برای تشکیل گلوتامات همراه با اکسیداسیون NADPH به NADP (کاهش جذب در 340 نانومتر) را کاتالیز می‌کند.
نمونه مورد نیاز: نمونه خون شریانی (گاهی وریدی) غیر همولیز که روی ضد انعقاد EDTA گرفته می‌شود. نمونه باید بلافاصله روی ظرف یخ قرار گیرد. برای انجام این آزمایش، بایستی فرد حداقل به مدت 8 ساعت ناشتا باشد و از انجام فعالیت‌های شدید و استعمال دخانیات قبل از انجام آزمایش، خودداری نماید.
نحوه گزارش: مقدار طبیعی آن در نوزادان، 150- 90 میکروگرم در دسی‌لیتر (107- 64 میکرومول در لیتر)، در کودکان، 80- 40 میکروگرم در دسی‌لیتر (57- 28 میکرومول در لیتر) و در بالغین، 45- 15 میکروگرم در دسی‌لیتر (32- 11 میکرومول در لیتر) می‌باشد.
