اختلالات کبدی و بررسی‌های آزمایشگاهی آنها (الکتروفورز پروتئین‌های سرم)

الکتروفورز پروتئین‌های سرم

 

پروتئین توتال از آلبومین و گلبولین‌ها تشکیل شده است. گلبولین‌ها به صورت اولیه دارای 3 نوع بوده که شامل گلبولین‌های آلفا، بتا و گاما می‌باشند. آلفاگلبولین‌ها در کبد ساخته شده و شامل آلفا- 1 گلبولین‌ها (شامل آلفا–1- آنتی‌تریپسین، آلفا فیتو‌پروتئین و گلبولین متصل شونده به تیروکسین) و آلفا-2 گلبولین‌ها (شامل هاپتوگلوبین، سرولوپلاسمین، HDL و ماکروگلبولین) می‌باشند. بتاگلبولین‌ها نیز در کبد ساخته شده و شامل ترانسفرین، پلاسمینوژن، LDL و پروتئین‌های کمپلمان می‌باشند. گاماگلبولین‌ها که ایمونوگلبولین‌ها نیز نامیده می‌شوند، توسط لنفوسیت‌های Bدر پاسخ به تحریک توسط آنتی‌ژن‌ها ساخته شده و شامل آنتی‌بادی‌های IgA، IgD، IgE، IgG و IgM می‌باشند.

الکتروفورز پروتئین‌های سرم یک روش شایع در اندازه‌گیری آلبومین و هر کدام از انواع گلبولین‌ها می‌باشد. از این آزمایش در شناسایی بیماران دارای مولتیپل‌میلوما و سایر اختلالات پروتئین سرمی، شرایط التهابی، بیماری‌های اتوایمیون، عفونت و شرایطی که منجر به از دست دادن پروتئین می‌شوند، استفاده می‌شود. آزمایش الکتروفورز پروتئین‌های سرم همچنین به منظور پیگیری سایر نتایج غیرطبیعی آزمایش‌ها از قبیل پروتئین توتال، آلبومین، پروتئین ادرار، کاهش سطح کلسیم و کاهش تعداد گلبول‌های سفید و (یا) گلبول‌های قرمز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش می‌تواند به منظور مشخص کردن پیشرفت بیماری و یا پاسخ بیماری به درمان نیز مورد استفاده واقع شود.

الکتروفورز به جداسازی پروتئین‌ها بر اساس ویژگی‌های فیزیکی آن‌ها از یکدیگر می‌پردازد. نمونه سرم در یک محیط مخصوص قرار گرفته و پس از برقراری جریان الکتریکی، پروتئین‌ها بر اساس میزان بار، اندازه ملکولی و شکل از یکدیگر جدا می‌شوند.

در حرکت از قطب منفی به سمت قطب مثبت، آلبومین دارای بیشترین سرعت بوده و به دنبال آن، آلفا–1- گلبولین‌ها، آلفا– 2-گلبولین‌ها، بتاگلبولین‌ها و گاماگلبولین‌ها قرار می‌گیرند، سپس از روی الگوی میزان پروتئین‌های مختلف در الکتروفورز به تشخیص وضعیت مربوطه می‌پردازند.

افزایش ارتفاع قله مربوطه به گاماگلبولین‌ها به صورت نوک‌تیز، نشان‌دهنده مونوکلونال گاموپاتی بوده که در ارتباط با شرایط بدخیم از قبیل مولتیپل میلوما، ماکروگلبولینمی والدنشتروم (Waldenstrom’s macroglobulinemia)، سرطان خون، بیماری زنجیره سنگین و میلوئیدوز می‌باشد. پلی‌کلونال گاموپاتی (افزایش سطح مربوط به گاماگلبولین‌ها به صورت یک باند پهن) می‌تواند در نتیجه هرگونه پروسه واکنشی و یا التهابی باشد. در هنگام وجود مونوکلونال گاموپاتی، باید ابتدا مولتیپل‌میلوما از سایر علل ایجادکننده آن افتراق داده شود. این کار می‌تواند از طریق الکتروفورز ایمونوفیکساسیون (IFE) انجام شود. از IFE معمولاً متعاقب حضور باندهای پروتئین غیرطبیعی که ممکن است ایمونوگلبولین باشند، استفاده می شود. افزایش کاذب سطح ایمونوگلبولین‌ها می‌تواند در ایمونیزاسیون در طی 6 ماه گذشته در فرد مشاهده شود.

مقدار طبیعی پروتئین توتال 8-6 گرم در دسی‌لیتر می‌باشد. مقدار طبیعی آلبومین 5/5-3/3 (74- 58 درصد)، آلفا-1 گلبولین 4/0- 1/0 (5/3- 2 درصد)، آلفا-2- گلبولین 1- 5/0 (6/10- 4/5 درصد)، بتاگلبولین 2/1- 7/0 (14- 7 درصد) و گاماگلبولین 6/1- 8/0 (18- 8 درصد) میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌باشد.

الکتروفورز پروتئین‌های سرم و اندازه‌گیری کمی ایمونوگلبولین‌ها ممکن است تغییرات اختصاصی در بیماری کبدی را آشکار سازد، به عنوان مثال عموماً در سیروز، آلبومین و نیز باندهای آلفا یک، آلفا دو و بتا (اساساً ترانسفرین) به طور بارزی کاهش می‌یابند. با این وجود، اغلب یک افزایش پلی‌کلونال ایمونوگلبولین‌ها وجود دارد که الگوی ممزوج شدن باندهای بتا و گاما را ایجاد می‌کند. در هپاتیت اتوایمیون، کاهش آلبومین توأم با افزایش قابل‌توجهی از IgG پلی‌کلونال مشاهده می‌شود.